|
حقیقت این است چیزی که در نظام آفرینش محکوم چیز دیگر آفریده شده به
زور فلسفه و اعلامیه و مقاله و خطابه نمیتوان آن را حاکم بر آن چیز قرار
داد . علم و فکر و فلسفه حاکم بر طبیعت جهانی است اما محکوم طبیعت
انسانی . حقوق بشر تا وقتی که فقط شکل یک فلسفه دارد طبعا ابزاری برای
طبیعت بشر خواهد بود .
ما اکنون در جهانی زندگی میکنیم که آن چیزی که محکوم طبیعت بشر است
سخت توسعه یافته و نیرو گرفته ، اما آن چیزی که حاکم بر طبیعت او است
ناتوان مانده است و لااقل به نسبت توسعه و توانایی آن دیگری پیش نرفته
است ، نتیجه آنهمه پیشرفتها در سطح مسائلی که محکوم طبیعت بشر است این
شده که هر کس در راهی که میرود و در پی مقصودی که میخواهد ، سریعتر و پر
قدرتتر میرود و میدود ، بدون آنکه در نوع خواسته و طرز تفکر او درباره
زندگی و هدف زندگی ، و در احساسات و تمایلات و عواطف او و بالاخره در
سطح مسائلی که حاکم بر طبیعت او است کوچکترین تغییری پیدا شده باشد .
بشر تا توانسته محیط اطراف خود را تغییر داده بدون آنکه بتواند یا
بخواهد خود را و طرز تفکر خود را و عواطف و تمایلات خود را عوض کند .
ریشه مشکلات امروز بشر را در همین جا باید جست ، همچنانکه ریشه نیاز بشر
را به دین و معنویت و ایمان و پیامبر نیز در همین جا باید به دست آورد
.
مصلح و مفکر بزرگ اسلامی ، اقبال لاهوری میگوید :
" بشریت ، امروز به سه چیز نیازمند است : تعبیری روحانی از جهان ،
آزادی روحانی فرد و اصولی اساسی دارای تأثیر جهانی که تکامل اجتماع بشری را بر مبنای روحانی توجیه کند " .
آنگاه اضافه میکند و میگوید :
" شک نیست که اروپای جدید دستگاههای اندیشهای و مثالی تأسیس کرده
است ، ولی تجربه نشان میدهد که حقیقتی که از راه عقل محض به دست میآید
نمیتواند آن حرارت اعتقاد زندهای را داشته باشد که تنها به الهام شخصی
حاصل میشود . به همین دلیل است که عقل محض چندان تأثیری در نوع بشر
نکرده ، در صورتی که دین پیوسته مایه ارتقای افراد و تغییر شکل جوامع
بشری بوده است . مثالیگری اروپا هرگز به صورت عامل زندهای در حیات آن
در نیامده و نتیجه آن " من " سرگردانی است که در میان دموکراسیهای
ناسازگار با یکدیگر به جستجوی خود میپردازد که کار منحصر آنها بهرهکشی از
درویشان به سود توانگران است . سخن مرا باور کنید که اروپای امروز
بزرگترین مانع در راه پیشرفت اخلاق بشریت است "
اگر نهرو نخست وزیر فقید هند پس از یک عمر لادینی ، در شامگاه عمر
خویش به جستجوی خدا بر میآید و معتقد میشود که : " در برابر خلا معنوی
تمدن جدیدی که رواج میپذیرد بیش از دیروز باید پاسخهای معنوی و روحانی
بیابیم " برای این است که به ریشه اصلی مشکلات امروز بشر پی برده و
دانسته که بشر امروز بیش از هر وقت دیگر نیازمند به آزادی روحانی و
معنوی است و [ رفع ] این نیازمندی بدون اینکه در طرز تفکر و جهان بینی
او تغییر اساسی داده شود - که هستی و حیات را با معنی بداند نه پوچ و عبث - میسر نیست .
و اگر برنارد شاو را میبینیم که میگوید :
" چنین پیش بینی میکنم و از هم اکنون آثار آن پدیدار شده است که
ایمان محمد مورد قبول اروپای فردا خواهد بود و به عقیده من اگر مردی چون
او صاحب اختیار دنیای جدید شود طوری در حل مسائل و مشکلات دنیا توفیق
خواهد یافت که صلح و سعادت آرزوی بشر تأمین خواهد شد " .
برای این است که احساس میکند که علاوه بر لزوم تفسیری روحانی از جهان
، و لزوم آزادی روحانی افراد ، اصولی اساسی دارای تأثیر جهانی لازم است
که تکامل اجتماع بشری را بر مبنای روحانی توجیه کند و به قول اقبال : "
مبتنی بر وحیی باشد که از درونیترین ژرفنای زندگی بیان شود و به ظاهری
بودن صوری آن رنگ باطنی دهد "
|
:جستجو